Εισαγωγή
Όταν το διαζύγιο αφορά όχι μόνο τη διάλυση ενός γάμου αλλά και μιας οικογενειακής επιχείρησης, τα ζητήματα γίνονται πιο σύνθετα. Το ποιος θα κρατήσει τον έλεγχο της εταιρείας εξαρτάται από νομικές, οικονομικές και συχνά συναισθηματικές παραμέτρους.
Το διαζύγιο και η οικογενειακή επιχείρηση συνδέονται άρρηκτα, ιδίως όταν οι σύζυγοι συμμετείχαν από κοινού στη διοίκηση ή στα κέρδη της εταιρείας.
Πώς επηρεάζει το διαζύγιο την εταιρική συμμετοχή
Η βασική αρχή είναι ότι η εταιρεία αποτελεί ξεχωριστή νομική οντότητα από τους συζύγους. Ωστόσο, η διάλυση του γάμου μπορεί να επηρεάσει τη δομή, τη λειτουργία και τη μετοχική σύνθεση της επιχείρησης.
- Αν ο ένας σύζυγος είναι μοναδικός εταίρος ή μέτοχος, η εταιρεία παραμένει δική του, εκτός αν αποδειχθεί συνεισφορά του άλλου στην περιουσιακή αύξηση.
- Αν πρόκειται για ομόρρυθμη ή ετερόρρυθμη εταιρεία, το διαζύγιο μπορεί να οδηγήσει σε αποχώρηση ή λύση της εταιρικής σχέσης.
- Στις ΙΚΕ και ΑΕ, η μεταβίβαση μεριδίων ή μετοχών πρέπει να γίνει με βάση το καταστατικό και την πραγματική συμμετοχή κάθε μέρους.
Η συνεισφορά του/της συζύγου στην επιχείρηση
Πολλές φορές ο ένας σύζυγος δεν φαίνεται τυπικά ως εταίρος, όμως έχει συμβάλει ουσιαστικά: με εργασία, κεφάλαια ή με τη συμμετοχή του στην ανάπτυξη της εταιρείας.
Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να αξιώσει αποζημίωση λόγω συμβολής (άρθρο 1400 ΑΚ), αποδεικνύοντας ότι η συμβολή του συνέβαλε στην αύξηση της περιουσίας του άλλου.
Παράδειγμα:
Η σύζυγος εργάζεται άτυπα στην επιχείρηση του συζύγου επί 15 χρόνια, χωρίς αμοιβή, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξή της. Μετά το διαζύγιο, μπορεί να ζητήσει ποσοστό της υπεραξίας ως συμμετοχή στην αύξηση της περιουσίας.
Τι γίνεται όταν η επιχείρηση ανήκει και στους δύο
Όταν οι σύζυγοι είναι συνέταιροι, το διαζύγιο δεν σημαίνει αυτόματα τη διάλυση της εταιρείας, εκτός αν προβλέπεται ρητά στο καταστατικό. Ωστόσο, στην πράξη η συνύπαρξη μετά τον χωρισμό είναι δύσκολη.
Οι επιλογές είναι:
- Αγορά του ποσοστού του ενός από τον άλλο.
- Πώληση της επιχείρησης και διανομή του τιμήματος.
- Αναδιοργάνωση με αλλαγή της διοίκησης ή μεταβίβαση μεριδίων σε τρίτους (π.χ. παιδιά).
Η πιο συχνή λύση είναι να παραμείνει στην εταιρεία αυτός που έχει την κύρια διοικητική εμπειρία και τη μεγαλύτερη συμβολή στην ανάπτυξη, ενώ ο άλλος αποζημιώνεται οικονομικά.
Νομικές ενέργειες για τη διασφάλιση δικαιωμάτων
Πριν ή κατά τη διάρκεια του διαζυγίου, είναι σημαντικό να:
- Συλλεχθούν οικονομικά στοιχεία (καταστατικά, ισολογισμοί, εταιρικές αποφάσεις).
- Διασφαλιστεί η διαφάνεια στη διαχείριση (αποφυγή αφαίμαξης ή κρυφών μεταβιβάσεων).
- Ζητηθεί προσωρινή διαταγή αν υπάρχει κίνδυνος αλλοίωσης της περιουσιακής κατάστασης.
- Εξεταστεί η δυνατότητα συμβιβαστικής λύσης, π.χ. με συμφωνία διαζυγίου που ρυθμίζει και τα εταιρικά ζητήματα.
Εξωδικαστικές λύσεις και οικογενειακή ειρήνη
Η διαμεσολάβηση προσφέρει σημαντικά οφέλη σε τέτοιες υποθέσεις. Μέσα από καθοδηγούμενο διάλογο, οι πρώην σύζυγοι μπορούν να καθορίσουν:
- ποιος θα παραμείνει στη διοίκηση,
- πώς θα αποτιμηθεί η αξία των μεριδίων,
- πώς θα διανεμηθούν τα κέρδη ή οι υποχρεώσεις.
Η προσέγγιση αυτή μειώνει το κόστος, διαφυλάσσει την εταιρεία και αποτρέπει μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες που μπορεί να πλήξουν και την επιχείρηση και την οικογένεια.
Συμπέρασμα
Το διαζύγιο και η οικογενειακή επιχείρηση απαιτούν λεπτούς χειρισμούς. Πέρα από τη νομική ανάλυση, χρειάζεται στρατηγική και ψυχραιμία ώστε να διασφαλιστεί και η περιουσία και η ομαλότητα των σχέσεων.
Αν βρίσκεστε σε παρόμοια θέση, συμβουλευτείτε έγκαιρα δικηγόρο οικογενειακού για να οργανώσετε σωστά τα βήματά σας και να αποφύγετε λάθη που μπορεί να κοστίσουν ακριβά.